Bijzondere verhalen voor onderweg

Kiek’n & Doun maakt zich sterk voor toegankelijke fiets- en wandelroutes, langs plekken die meer vertellen over de rijke historie van het Groninger landschap. Wie zijn de initiatiefnemers en wat drijft hen? Een verhaal over ommetjes, een verborgen verleden en een digitaal museum.

Twee vrouwen en een man op een brug, poserend voor de camera.
Marleen Annema fotografie

Het idee ontstond tijdens het maken van een film over het leven in en rond de Waddenzee. ‘Silence of the Tides’ luidt de titel en Kees Colenbrander was verantwoordelijk voor de research. Tientallen keren reed hij destijds van Amsterdam naar het Deense Esbjerg en weer terug.

‘Elke keer nadat ik bij Bad Nieuweschans ons land binnenreed zag ik een prachtig landschap aan me voorbijtrekken’, vertelt Kees. ‘Maar ik wist en zag eigenlijk niets van de geschiedenis van dat landschap. Hoe ik meer ik me erin ging verdiepen, hoe enthousiaster ik werd. Net als de rest van Groningen kent het Oldambt tal van bijzondere verhalen die het gebied hebben gevormd tot wat het nu is. Ik dacht: hier moet ik iets mee.’

Veldatlas

Korte tijd later bedacht hij wat inmiddels Veldatlas is gaan heten, een soort digitaal museum langs Groninger fiets- en wandelpaden. Of meer precies: een website, met daaraan gekoppeld een app, die de verhalen als het ware digitaal in het landschap plaatst. Fietsers en wandelaars horen, zien of lezen onderweg over historische gebeurtenissen die plaatsvonden op de plek waar zij zich op dat moment bevinden.

Kees was al een tijdje bezig om het plan uit te werken toen Toukomst zich in 2020 aandiende. En ja, zo’n verhalen-app draagt er zeker aan bij dat mensen nog meer van het Groninger landschap kunnen genieten, wist hij. Het was ook bij een bijeenkomst van Toukomst waar hij Jenny Garst, Irma Meines en Marck de Cloet ontmoette. Hun afzonderlijke ideeën hadden zoveel raakvlakken dat ze door Toukomst uiteindelijk werden gebundeld in het initiatief Kiek’n & Doun.

Fietspaden en ommetjes

Jenny had een idee ingediend namens vijf verenigingen dorpsbelangen uit het Oldambt: Beerta, Nieuw Beerta, Ganzedijk/Hongerige Wolf, Drieborg en Bad Nieuweschans. ‘Een belangrijk onderdeel  van ons plan is het verbeteren van de fietspaden in het gebied’, legt ze uit. ‘Er is in de loop der jaren te weinig gedaan aan het onderhoud, vooral wat betreft het fietspad tussen Beerta en Bad Nieuweschans. Maar ook willen we wandelroutes, zogeheten ommetjes, aanleggen. Want als je een gebied aantrekkelijker en toekomstbestendig wilt maken, moet je er wel voor zorgen dat je er op een prettige en veilige manier doorheen kunt wandelen of fietsen.’

Verdronken dorpen

Daarnaast moet er onderweg aandacht zijn voor de rijke, maar voor velen onbekende historie van het Oldambt. In de vorm van informatieborden en, sinds de kennismaking met Kees, ook door de inzet van de digitale Veldatlas. ‘Bijna iedereen kent De graanrepubliek, het boek van Frank Westerman’, betoogt Irma Meines, die door haar liefde voor geschiedenis en wandelen, maar ook omdat ze graag wilde toezien hoe het geld besteed wordt, bij Kiek’n & Doun betrokken is geraakt. ‘Het gebied tussen de vijf dorpen is grofweg de vroegere graanrepubliek. Maar lang niet iedereen weet wat er zich vóór die tijd heeft afgespeeld.’

Jenny knikt instemmend. Ze vertelt dat het huidige Oldambt en de Dollard ooit zijn ontgonnen, later overstroomden en daarna opnieuw werden ingepolderd. ‘Door de overstromingen zijn in het gebied een aantal middeleeuwse dorpen verloren gegaan. We zien nu een fraai weids polderlandschap, maar onder die dikke laag klei liggen nog restanten van die verdronken dorpen. Dat verborgen verleden willen we onder meer met de ommetjes weer naar boven halen.’

Marleen Annema fotografie

Gescheiden Natura 2000-gebied

Ook het idee van Marck de Cloet  voor Toukomst, en dat nu dus onderdeel is van Kiek’n & Doun, richt zich op de herwaardering en herontwikkeling van het landschap. Als inwoner van Foxhol was hij verbaasd dat het naastgelegen natuurgebied Zuidlaardermeer vanuit het dorp niet meer bereikbaar was. Het Natura 2000-gebied* wordt namelijk van het dorp gescheiden door een spoorlijn. Maar sinds het sluiten van de onbewaakte spoorwegovergang ontbrak, vreemd genoeg, een goede verbinding. Het was voor Marck dan ook een langgekoesterde ambitie om een brug over het spoor te helpen realiseren. Met zijn plan oogstte hij veel bijval, ook van het Toukomstpanel.

In de kern bestaat Kiek’n & Doun dus uit twee pijlers. Pijler één, die onder de Landschapswerkplaats valt, richt zich op het realiseren van toegankelijke en herkenbare fiets- en wandelpaden. De andere is, uiteraard, de Veldatlas. De komende periode vormen de eerdergenoemde vijf dorpen het pilotgebied van het initiatief. Daarna wordt Kiek’n & Doun stap voor stap uitgerold over de rest van de provincie. Met ondersteuning van de Landschapswerkplaats.

Tastbaar resultaat

Irma is tevreden over de samenwerking met de Landschapswerkplaats, zegt ze. ‘In een aantal schetssessies zijn onze ideeën concreter gemaakt en verder uitgewerkt. Voortdurend werd en wordt er met ons meegedacht. Tegelijkertijd treedt de Landschapswerkplaats op als verbinder, waardoor je relevante partijen sneller weet te vinden.’

Inmiddels heeft Kiekn & Doun al een paar mooie stappen gezet. Zo heeft de gemeente Oldambt middelen vrijgemaakt voor het verbreden van het fietspad tussen Bad Nieuweschans en Beerta. Daarnaast hebben de Landschapswerkplaats, gemeente, provincie, Pro Rail en Royal Avebe de handen ineen geslagen voor het realiseren van een groene verbindingszone tussen Foxhol en natuurgebied Zuidlaardermeer.

‘Maar ook werden onlangs in het Oldambt de zogeheten “10 Ommetjes”, inclusief informatieborden, symbolisch geopend’, vertelt Jenny. ‘Kees gaat de routes straks voorzien van een digitale laag. En zo gaan we het verhaal van het Groninger landschap steeds verder vormgeven.’

Marleen Annema fotografie

*Natura2000-gebied
In Natura 2000-gebieden worden plant- en diersoorten die in Europa bedreigd zijn en hun natuurlijke leefomgeving beschermd om de biodiversiteit te behouden.

In samenwerking met Nationaal Programma Groningen.