Asfalt eruit, groen erin. Oftewel: van desolate, grijze gaslocaties naar ecologische parels. Vanuit die gedachte wil het initiatief Vergroenen Gaslocaties het Groninger landschap mooier en de dorpen leefbaarder maken en de roemruchte geschiedenis in leven laten. Maar voor het zover is zijn er nog wel wat hobbels te nemen, weten de initiatiefnemers.
Op een late vrijdagmiddag fietsen fysisch geograaf Ernst Lofvers en beeldend kunstenaar Trudy Oosterhuis vanuit Thesinge in de richting van Garmerwolde. Ze zijn op weg naar een afspraak met de fotograaf. Aan de Lageweg, net buiten de dorpskern van Thesinge, parkeren ze hun fiets vlakbij een paar grijze hekken. De ruimte tussen de hekken is verhard met een grote asfaltvlakte, met hier en daar wat verwaarloosde strookjes groen en in het midden de gasafsluiters. Het is de NAM-locatie Ten Boer 1, waar in 1955 de eerste gasput van de provincie is geboord, één van de vele gaslocaties die de gemoederen al vele jaren bezig houden en de harmonie in het Groninger landschap verstoren.
Een rauw litteken, heeft Ernst het al meermalen genoemd. Een ontwrichte plek die volkomen uit de toon valt met de rest van de omgeving. Vandaar dat hij zich samen met Trudy en andere inwoners van Thesinge al ruim vier jaar inzet om het litteken te doen vervagen en een groener karakter te geven, en om te vormen tot een herdenkingsplek over het roemruchte verleden. Door de locatie bijvoorbeeld in te richten met bomen en planten, het liefst in combinatie met een kunstwerk.
Sinds de toezegging van een bijdrage door Toukomst draagt het initiatief de naam Vergroenen Gaslocaties. Doel is om, met hulp van de Landschapswerkplaats, een aantal voormalige gaslocaties in de provincie te transformeren tot een plek die niet alleen de natuur en biodiversiteit bevordert, maar ook bijdraagt aan de leefbaarheid van de dorpen. Zelf willen Trudy en Ernst zich vooral richten op het vergroenen van de gaslocatie in hun eigen dorp.
Ernst vertelt dat hij tijdelijk niet meer in Thesinge woont. Met zijn gezin moest hij noodgedwongen verhuizen naar de stad Groningen. En ja, dat heeft alles te maken met de aardbevingen als gevolg van de gaswinning.
‘We waren binnen het dorp verhuisd en wilden in 2015 een aanbouw maken’, legt hij uit. ‘Met ons huis bleek echter zoveel mis te zijn dat we tot op de dag van vandaag nog bezig zijn om het te versterken en te verbouwen. Hoewel de tekeningen er liggen is vervolgens door allerlei bureaucratische rompslomp nog nagenoeg niets gebeurd.’
Desalniettemin willen de initiatiefnemers van Vergroenen Gaslocaties liever een positieve draai aan het gasverleden geven. Want naast alle ellende heeft de gaswinning onze provincie en de rest van Nederland in economisch opzicht ook veel gebracht. En eerlijk is eerlijk: daar waren we ooit best trots op. ‘Daarom willen we die gaslocaties ook niet weghalen’, onderstreept Trudy. ‘Ze staan tenslotte voor een bepaalde tijdsgeest. Nee, we willen er juist een fijne plek van maken die het verhaal van de betreffende locatie vertelt. Een soort herdenkingsplek, waar lief, leed, historie en toekomst samenkomen. Tenminste, zo hebben we dat in Thesinge voor ogen. Hoe de andere gaslocaties er straks uit gaan zien mogen de inwoners en de mensen die daar de kar gaan trekken zelf bedenken.’
Ernst: ‘Maar het zou wel erg leuk zijn als je een mooie fietstocht kunt maken langs het verleden van de Groningse aardgaswinning. Er valt bijvoorbeeld veel te vertellen over zo’n boorput. Niet alleen over de boringen zelf, maar ook over een verleden van honderden miljoenen jaren die je tegenkomt met bijna 3 kilometer boren. Als je hier nu langsfietst besef je bijvoorbeeld niet dat hier ooit zee was!’
Vorig jaar september nam het kabinet een memorabel besluit. De gaswinning in Groningen zou per 1 oktober 2024 definitief stoppen. Om dat te vieren of de gevolgen van 65 jaar gaswinning te herdenken, zou afgelopen 5 oktober bij de gaslocatie in Wetsinge door de provincie een groots evenement met de naam “Vanuit hier” worden georganiseerd. Een markeringsmoment, voor alle Groningers. Maar helaas: de organisatie kreeg de vergunning niet tijdig rond, waardoor het evenement niet doorging.
In Thesinge dachten ze daar anders over. Sterker nog, op die 5e oktober werd, tegenover de NAM-locatie aan de Lageweg, symbolisch een nieuwe gasput geopend. De “nieuwe” gaswinningslocatie, ontworpen door kunstenaar Arjen Boerstra, bleef vier weken operationeel en werd daarna weer ontmanteld. ‘Met het kunstwerk wilden we vooral aandacht genereren voor het toch best moeizame proces om de gaslocatie een beetje groener te krijgen’, lacht Trudy. ‘Dat is aardig gelukt, gezien de publiciteit en de vele reacties.’
Hoe nu verder? Tja, daar hebben Trudy en Ernst niet direct een antwoord op. ‘Het is, zacht gezegd, knap lastig om onze plannen te realiseren’, verklaart Ernst. ‘We willen van iets lelijks iets moois maken, waarmee het landschap en het dorp aantrekkelijker wordt. Maar we lopen voortdurend vast. Binnen de hekken van de gaslocatie mag sowieso helemaal niets. De NAM schermt met protocol en afspraken met grondeigenaren. Als dorp hebben we daar geen enkele invloed op, maar blijven er wel tegenaan kijken.’
Toch weigeren de initiatiefnemers bij de pakken neer te zitten. Natuurlijk, soms zakt de moed hen stevig in de schoenen. ‘Een klein strookje eraf, dat zou al een mooi begin zijn’, zegt Trudy. ‘Dat moet toch kunnen? Ik zou niet weten waarom niet. Doe het dan gewoon voor het dorp.’
Met andere woorden: er moeten concrete afspraken worden gemaakt. En juist daarbij kan de Landschapswerkplaats volgens Ernst en Trudy een rol van betekenis spelen. ‘De Landschapswerkplaats kan overheden, grondeigenaren en de NAM in beweging brengen en ervoor zorgen dat er een onderhandelingsproces in gang wordt gezet’, betoogt Ernst. ‘Als burgers kunnen wij dat niet. Ik merk echt wel dat ze heel welwillend en meedenkend zijn. Ze hebben ons bijvoorbeeld alle ruimte gegeven om het kunstwerk te realiseren en alles daaromheen te faciliteren. Dat geeft veel beweging. De kunst is om het initiatief nu ook daadwerkelijk verder te brengen. En als het echt niet op deze locatie kan, dan zou het wat ons betreft ook ernaast kunnen. Maar toch: dat zou natuurlijk wel enorm zonde zijn.’
